Vraag en antwoord

In eerste instantie niet; in de mindfulnesstraining doen we dan ook geen ontspanningsoefeningen. Maar ontspanning is er vaak wel een prettig effect van. Mindfulness gaat over opmerken, aandacht hebben, en over niet-oordelen. Vaak is spanning is het gevolg van oordelen, van verzet tegen de werkelijkheid zoals die is. Juist door te leren dat wat meer los te laten, ontstaat vaak meer ontspanning. Als je hard “je best doet” om te ontspannen, gebeurt soms juist het tegenovergestelde. Het “moeten” ontspannen roept alleen maar meer spanning op, en doordat het ontspannen niet lukt, groeit de frustratie.

Nee, dat hoeft niet. Spanning hoeft het ontwikkelen van mindfulness niet in de weg te zitten. Sterker nog, het leren omgaan met die spanning is voor veel mensen juist een reden om de training te gaan doen.

Nee, dat is niet nodig. En gelukkig maar, want vrijwel niemand kan het denken echt “stoppen”. En het toch proberen werkt vaak toch maar averechts. Dan komt er gewoon een nieuwe gedachte bij: “Ik moet niet denken. Ik moet niet denken.” Dat werkt zelden of nooit.
Mindfulness gaat niet over minder denken, maar heeft wel te maken met anders omgaan met je gedachten. Op een veel bewustere manier.

Dat is maar zelden waar. Wat er meestal aan de hand is, is dat iemand die al onrustig was, die onrust ineens veel sterker gaat voelen als er geen afleiding meer is. Dat is normaal. Juist door de onrust wat meer toe te laten, en je er niet tegen te verzetten, kan er vaak wat meer rust ontstaan.

Nee, er zijn meerdere varianten in omloop. De belangrijkste zijn MBSR (Mindfulness-Based Stress Reduction) en MBCT (Mindfulness-Based Cognitive Therapy), waarvan is aangetoond dat ze werken.

MBSR is een algemene training, gericht op groepen die bestaan uit verschillende mensen, met vaak ook heel verschillende redenen om mee te doen.

MBCT is specifiek ontwikkeld voor mensen die meerdere depressies hebben gehad. Het doel van MBCT is niet om mensen te genezen van depressie, maar om te zorgen dat de depressie na herstel niet meer terugkomt. De training blijkt daarvoor effectief te zijn.

Het grootste verschil tussen MBSR en MBCT is dat in MBSR meer aandacht is voor het omgaan met stress, en in MBCT meer aandacht voor hoe je omgaat met je gedachten. Het is gebruikelijk geworden om in MBSR ook enkele onderdelen van MBCT op te nemen. Ook ik doe dat.

Hoewel er allerlei verschillende oefeningen zijn, gaan ze uiteindelijk allemaal over het omgaan met je ervaring in het huidige moment. Er zijn twee soorten oefeningen.

Ten eerste zijn er oefeningen waar je tijd voor uittrekt, en waar je even (letterlijk) voor gaat zitten (of liggen). We noemen dit ook wel de “formele” oefeningen. We doen deze oefeningen in de bijeenkomsten, maar je doet ze ook thuis, in principe elke dag. Er zijn bijvoorbeeld oefeningen voor het voelen van je lichaam. Je krijgt geluidsopnamen van de begeleiding van deze oefeningen om je daarbij te ondersteunen.

Ten tweede zijn er oefeningen voor “in het dagelijks leven”. Dat zijn kleine oefeningetjes, die vaak meeliften met de dingen die je toch al doet. Een voorbeeld kan zijn het eten met meer aandacht dan je misschien gewend bent. Hoewel dit korte en eenvoudige oefeningen zijn, die niet of nauwelijks tijd kosten, zijn ze wel belangrijk. Ze zorgen er namelijk voor dat wat je leert ook echt een plek krijgt in je leven.

Deelnemen aan de bijeenkomsten is niet genoeg om echt uit de training te halen wat erin zit. Er is “huiswerk”, bestaande uit oefeningen om zelf dagelijks te doen. Dat kost tijd, en die tijd moet je dus wel zien te vinden.

Daar zullen we dan in het intakegesprek over praten. Afhankelijk van wat er precies aan de hand is, kan dat een reden zijn om de training wel of niet te volgen. Maar vaak maakt het niet uit, of is het juist een reden om de training wel te doen.

Dat hoeft geen probleem te zijn, aangenomen dat je wel in staat bent naar de groepsruimte te komen en je daar redelijk zelfstandig te redden.

Ernstige gezondheidsproblemen maken het vaak lastiger om mindful te blijven, maar niet onmogelijk. De uitdagingen die je in je leven tegenkomt zijn dan misschien groter dan die van andere mensen. Des te meer reden om de training juist wel te doen. Leren omgaan met lichamelijke beperkingen en met pijn was een van de belangrijkste redenen waarom mensen de oorspronkelijke training van Kabat-Zinn volgden.

Het is wel belangrijk om te beseffen dat de training je “alleen” helpt om ontspannener, opener, rijker en bewuster te leven, met of zonder lichamelijke klachten. Je kunt echter niet verwachten dat aandoeningen als MS of Parkinson verdwijnen door mindfulnesstraining.

Je hoeft niet te stoppen met denken om de mindfulnesstraining te kunnen doen. De training leert je overigens niet om minder te denken, wel om er anders mee om te gaan.

Dit kan een reden zijn om de training te gaan doen. We zullen wel moeten bespreken of de klachten niet zodanig zijn dat ze bij de oefeningen te veel in de weg zitten, maar meestal is dat niet het geval.

Dit is in veel gevallen een uitstekende aanleiding om een mindfulnesstraining te gaan doen. Stress, en het omgaan daarmee, maken onderdeel uit van de training. We kijken naar de mechanismen die het ons zo moeilijk kunnen maken om op een creatieve manier met een stressvolle situatie om te gaan.
Zo komen we niet tot trucjes om weer even verder te kunnen, maar tot inzicht in hoe stress werkt, en een wezenlijk andere manier van omgaan met onszelf. We kunnen dan weer toegang krijgen tot onze creativiteit, onze intelligentie en onze kracht.

Daar moet we het in het intakegesprek over hebben. Overleg zo mogelijk tevoren al met de behandelende arts of psychotherapeut.

Dat kan een reden zijn om de training te volgen. Overleg zo mogelijk al voor het intakegesprek even met de behandelende arts of psychotherapeut. In sommige gevallen is het beter een andere vorm van mindfulnesstraining te doen (MBCT) in een groep specifiek gericht op mensen met een geschiedenis van depressies.

Dat zal in veel gevallen een reden zijn om de training niet te doen. In het intakegesprek kunnen we kijken wat het beste is.

Voor mensen met BPS is er een speciale mindfulness-achtige vorm ontwikkeld, de DBT (dialectical behaviour therapy) van Linehan. Meestal is het aan te raden die te volgen, in plaats van de “gewone” vorm.

Volmaakt gelukkig? Gefeliciteerd! Voor de meeste gelukkige mensen geldt dat er nog veel meer in zit! Door bewuster te ervaren wordt immers ook genieten van het leven intenser. Mindfulness hoeft niet te gaan over problemen of het omgaan daarmee. Het leven is gewoon rijker als het meer tot je doordringt.

Het programma van de (MBSR) mindfulnesstraining ligt behoorlijk vast; in die zin doe ik gewoon wat veel anderen ook doen. Aan de andere kant: verschillende mindfulnesstrainers hebben wel hun eigen stijl en insteek. Wat is kenmerkend voor mij? Ik denk: twee dingen.

Ten eerste probeer ik op een warme en betrokken manier de training te geven. Het gaat immers niet om een techniekje of een trucje dat je even op moet pikken. Het gaat over hoe je in het leven staat, en hoe je met jezelf en met wat je ervaart omgaat. Natuurlijk, degelijkheid is daarbij wel belangrijk. Maar dat vraagt niet om een al te technische benadering.

Ten tweede geef ik de training in kleine groepen, aanzienlijk kleiner dan gebruikelijk is. Ik kan dat doen omdat ik een eigen ruimte heb, die ik niet hoef te huren. Daardoor hoef ik ook geen trainingen te annuleren als er weinig deelnemers zijn.

Ja. Ik heb bij het Centrum voor Mindfulness in Amsterdam een opleiding van een jaar gedaan. Deze was gericht op het geven van deze training. Verder ben ik afgestudeerd psycholoog.

Hier zijn overigens niet echt regels voor. Het is toegestaan (maar niet aan te raden) zonder enige opleiding zelf training te gaan geven.

Ja. Ik ben aangesloten, en door de VMBN toegelaten in categorie 1 (de hoogste) onder registratienummer 2012306.

Nee. De VvM stelt nauwelijks eisen voor de certificering. (Je hoeft bijvoorbeeld niet eens zelf de mindfulnesstraining gevolgd te hebben.) Ik vind die certificering daarom niet waardevol. Verzekeraars vragen vaak een certificering van de VMBN.

Ik doe, wat mindfulness betreft, ook aan wetenschappelijk onderzoek. Overigens, als ik eens aan deelnemers vraag of ze daaraan willen meewerken, is dat een geheel vrijblijvende vraag. Je kunt gewoon “nee” zeggen, zonder enige consequentie.

Dat onderzoekende zit wel een beetje in mijn bloed. Verder geef ik les; ik leer studenten onderzoek te doen.

Nee. De STAP-regeling is inmiddels afgeschaft.

Dat hangt er onder andere van af welke zorgverzekering je hebt. Sommige verzekeraars vergoeden de training wel, andere niet. Er zijn geen mindfulnesstrainers waarvan trainingen door alle verzekeraars worden vergoed.

Als de training wordt vergoed, dan is dat vaak onder de voorwaarde dat de training wordt gegeven door een erkende mindfulnesstrainer (VMBN, Categorie 1); daar voldoe ik aan. Een andere voorwaarde kan zijn dat de huisarts een verwijzing schrijft. Vraag bij je zorgverzekeraar naar de details.